Khi làn sóng chuyển đổi số đang thay đổi mạnh mẽ mọi ngành nghề, trợ lý AI cho ngành thuế nổi lên như một đột phá công nghệ, mang đến giải pháp toàn diện cho những thách thức lâu năm. Không chỉ đơn thuần là công cụ hỗ trợ, công nghệ này đang định hình lại toàn bộ cách thức vận hành của cơ quan thuế, tối ưu hóa quy trình nghiệp vụ phức tạp và nâng tầm trải nghiệm người nộp thuế. Hãy cùng Asiasoft khám phá chi tiết cách mà công nghệ đột phá này đang và sẽ thay đổi bức tranh thuế khóa tại Việt Nam trong năm 2025!

1. Thách thức của cán bộ thuế tại Việt Nam thường gặp phải

1.1. Thực trạng áp lực “kìm kẹp” giữa hỗ trợ và giám sát

Một nghịch lý lớn mà đội ngũ cán bộ thuế Việt Nam đang đối mặt là phải cân bằng giữa hai vai trò dường như mâu thuẫn. Một mặt, họ cần đẩy nhanh thủ tục hoàn thuế, tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức. Mặt khác, họ phải thắt chặt quy trình kiểm soát để ngăn chặn gian lận, bảo vệ nguồn thu ngân sách. Sự cân bằng này đòi hỏi không chỉ chuyên môn mà còn cả áp lực tâm lý đáng kể.

1.2. Gánh nặng quản lý với khối lượng doanh nghiệp vượt ngưỡng

Một con số đáng chú ý: mỗi cán bộ thuế phải quản lý trung bình 300-500 doanh nghiệp cùng lúc. Khối lượng công việc khổng lồ này bao gồm nhiều tác vụ đa dạng từ kiểm tra hồ sơ, quản lý nợ đọng, đến phòng chống hóa đơn giả. Tình trạng quá tải này không chỉ gây áp lực thời gian mà còn làm tăng đáng kể nguy cơ sai sót trong quá trình xử lý, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công việc.

1.3. Tâm lý “dè chừng” trước rủi ro trách nhiệm pháp lý

Hiện tượng tâm lý “dè chừng” đang phổ biến trong đội ngũ cán bộ thuế. Ngay cả khi tuân thủ đúng quy trình, nhiều cán bộ vẫn lo ngại bị quy kết trách nhiệm nếu sau này phát hiện doanh nghiệp gian lận. Tâm lý này dẫn đến sự thận trọng quá mức, đôi khi làm chậm tiến độ xử lý hồ sơ và ảnh hưởng đến hiệu quả công việc chung của ngành.

1.4. Bất cập về công nghệ trước các thủ đoạn gian lận tinh vi

Trong cuộc đua không cân sức, cán bộ thuế thường phải đối mặt với các thủ đoạn gian lận ngày càng tinh vi, đặc biệt trong lĩnh vực hoàn thuế xuất khẩu. Sự thiếu vắng công cụ công nghệ hiện đại hỗ trợ phân tích, đánh giá rủi ro khiến việc phát hiện gian lận trở nên khó khăn hơn. Điều này không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn tạo áp lực lớn lên đội ngũ cán bộ.

1.5. Nhu cầu cấp thiết về công cụ thông minh hỗ trợ nghiệp vụ

Trước những thách thức trên, nhu cầu về một công cụ hỗ trợ thông minh trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đội ngũ cán bộ thuế cần được trang bị công nghệ có khả năng tự động hóa các nghiệp vụ đơn giản, phân tích dữ liệu nhanh chóng và đảm bảo độ chính xác cao. Chỉ khi đó, họ mới có thể tập trung vào những nhiệm vụ đòi hỏi tư duy phân tích và xử lý tình huống phức tạp.

2. Trợ lý AI ngành thuế là gì?

Trợ lý AI ngành thuế là giải pháp công nghệ tiên tiến tích hợp trí tuệ nhân tạo, được thiết kế đặc biệt để nâng cao hiệu suất và chất lượng hoạt động trong lĩnh vực thuế. Công nghệ này hoạt động như một “cộng sự kỹ thuật số”, hỗ trợ đồng thời cả ba bên liên quan chính: cơ quan thuế, doanh nghiệp và người nộp thuế.

Về bản chất, trợ lý AI ngành thuế vận dụng sức mạnh của các thuật toán học máy, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và phân tích dữ liệu lớn để giải quyết các vấn đề phức tạp trong lĩnh vực thuế một cách thông minh, nhanh chóng và hiệu quả hơn nhiều so với phương pháp truyền thống.

Trợ lý AI ngành thuế hiện đại triển khai theo hai hướng tiếp cận chính:

Sự kết hợp hài hòa giữa hai hướng tiếp cận này tạo nên một hệ thống thuế thông minh toàn diện, không chỉ nâng cao hiệu quả vận hành mà còn thúc đẩy mối quan hệ tích cực giữa cơ quan thuế và người nộp thuế trong kỷ nguyên số.

Điểm khác biệt quan trọng nhất của trợ lý AI ngành thuế chính là khả năng học hỏi và thích ứng liên tục. Không giống như các phần mềm truyền thống với chức năng cố định, trợ lý AI có thể “trưởng thành” theo thời gian – càng được sử dụng nhiều, càng trở nên thông minh và hiệu quả hơn thông qua việc tiếp thu phản hồi và dữ liệu mới.

Tuy nhiên, cần hiểu rõ rằng trợ lý AI không phải giải pháp thay thế nhân sự, mà là công cụ trao quyền (empowerment) cho đội ngũ chuyên gia thuế. Công nghệ này giải phóng chuyên viên thuế và kế toán khỏi những công việc đơn điệu, tốn thời gian, để họ có thể tập trung vào các nhiệm vụ đòi hỏi trí tuệ và chuyên môn cao như: phân tích chiến lược, đưa ra quyết định phức tạp, và xử lý những tình huống đặc biệt đòi hỏi sự tinh tế trong đánh giá.

3. Lợi ích & tính năng vượt trội của trợ lý AI cho ngành thuế

Trợ lý AI không chỉ là “cộng sự số” mà còn là “đòn bẩy công nghệ” giúp ngành thuế chuyển mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên số. Hãy cùng khám phá những giá trị vượt trội mà công nghệ đột phá này mang lại:

3.1. Khả năng xử lý thông tin vượt trội

Công nghệ AI tạo sinh (GenAI) đã mang đến khả năng xử lý thông tin vượt trội, giúp:

• Phân tích hàng nghìn trang tài liệu phức tạp chỉ trong vài giây
• Tóm tắt nội dung chính xác, trọng tâm từ biển thông tin rộng lớn
• Tìm kiếm và trích xuất dữ liệu theo yêu cầu cụ thể
• Tạo ra báo cáo tổng hợp chất lượng cao từ nhiều nguồn dữ liệu đầu vào

Một chuyên viên thuế trước đây mất 4 giờ để nghiên cứu một trường hợp phức tạp, nay chỉ cần 15 phút với sự hỗ trợ của trợ lý AI – tiết kiệm 94% thời gian làm việc.

3.2. Tự động hóa thông minh

Trợ lý AI cho ngành thuế đảm nhiệm xuất sắc các công việc thường nhật:

• Phân loại thông minh: Tự động nhận diện và phân loại hóa đơn, chứng từ theo nhiều tiêu chí
• Đối chiếu đa nguồn: So sánh dữ liệu từ nhiều hệ thống, phát hiện sai lệch
• Tính toán chính xác: Áp dụng đúng thuế suất, khấu trừ, hoàn thuế theo quy định
• Kiểm tra tự động: Rà soát toàn diện trước khi hoàn tất hồ sơ

Theo nghiên cứu từ EY Global, trường hợp phân loại 15.000 giao dịch thuế đã cho thấy sự vượt trội không tưởng: AI hoàn thành trong 5 giây công việc vốn tốn 33 giờ làm thủ công, với độ chính xác ngang bằng (97%) nhưng nhanh hơn gần 24.000 lần!

3.3. Tuân thủ toàn diện

Trong môi trường pháp lý thay đổi liên tục, trợ lý AI đóng vai trò then chốt:

• Theo dõi nghĩa vụ thuế theo từng khu vực pháp lý khác nhau
• Cập nhật tự động thay đổi chính sách, quy định mới
• Cảnh báo sớm sai lệch dữ liệu hoặc rủi ro tiềm ẩn
• Dự đoán khả năng nộp thiếu thuế và đề xuất điều chỉnh kịp thời

Compliance Tracker – công cụ AI tiên tiến đã giúp doanh nghiệp tự động hóa hoàn toàn quy trình thu thập biểu mẫu và theo dõi thời hạn khai báo, giảm thiểu rủi ro vi phạm pháp lý tới 95% (Bloomberg Tax, 2024).

3.4. Nâng cao chất lượng hoạch định chính sách thuế

Vượt xa vai trò công cụ, trợ lý AI là cố vấn chiến lược đắc lực:

• Phân tích đa chiều: Khai thác sâu dữ liệu lịch sử và hiện tại
• Dự báo xu hướng: Nhận diện các biến động thị trường và tác động
• Mô phỏng kịch bản: Đánh giá nhiều phương án quyết định
• Đề xuất tối ưu: Gợi ý giải pháp phù hợp nhất với từng bối cảnh

Trợ lý AI trở thành “cánh tay nối dài” giúp doanh nghiệp chuyển từ quyết định cảm tính sang hành động dựa trên dữ liệu, nâng cao chất lượng hoạch định chính sách thuế trong môi trường kinh doanh biến động.

Minh chứng sinh động từ EY Global: Trợ lý AI đã giúp một tập đoàn viễn thông nhận diện sớm thay đổi luật thuế tại Tây Ban Nha, phân tích tác động và đề xuất giải pháp điều chỉnh, giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng triệu euro.

3.5. Tối ưu nguồn lực

Trợ lý AI mang lại lợi thế kinh tế vượt trội:

• Nội bộ hóa công việc phức tạp vốn phải thuê ngoài
• Giảm số giờ làm việc cho các tác vụ lặp lại
• Giải phóng nhân sự cho công việc sáng tạo, giá trị cao
• Nâng cao chất lượng dịch vụ mà không tăng chi phí

Theo số liệu từ Bloomberg Tax, 80% doanh nghiệp áp dụng trợ lý AI đã giảm đáng kể nhu cầu thuê tư vấn thuế bên ngoài, tiết kiệm trung bình 35-40% chi phí vận hành bộ phận tài chính-kế toán.

3.6. Phát triển bền vững

Khác biệt quan trọng nhất của trợ lý AI so với phần mềm truyền thống:

• Học hỏi liên tục: Tự cải thiện qua mỗi lần tương tác
• Thích ứng thông minh: Điều chỉnh theo nhu cầu cụ thể của người dùng
• Mở rộng năng lực: Tích hợp kiến thức mới và tính năng mới
• Cá nhân hóa trải nghiệm: Tạo môi trường làm việc phù hợp với từng người dùng

Theo Cơ quan Thuế Quốc gia Indonesia (DJP), AI trong ngành thuế không đơn thuần là công cụ tự động hóa, mà là năng lực mô phỏng tư duy con người. Trợ lý AI có thể học hỏi từ dữ liệu, phân tích hành vi, đưa ra dự đoán hoặc quyết định, từ đó hỗ trợ quy trình ra quyết định ngày càng chính xác và kịp thời hơn.

4. Thực tiễn công cụ trợ lý AI cho ngành thuế – Bức tranh toàn cảnh trong và ngoài nước

Làn sóng công nghệ AI đang mang đến cuộc cách mạng thầm lặng cho ngành thuế toàn cầu. Từ việc tự động hóa quy trình đến phân tích dữ liệu phức tạp, AI đang góp phần định hình lại bức tranh quản lý thuế hiện đại. Hãy cùng khám phá những ứng dụng nổi bật nhất hiện nay!

4.1. Trợ lý AI cho ngành thuế Việt Nam – Bước tiến số hóa đáng ghi nhận

Việt Nam đang từng bước số hóa ngành thuế với điểm nhấn là hệ thống trợ lý ảo thông minh – mũi nhọn trong chiến lược chuyển đổi số toàn diện. Đây không đơn thuần là công cụ hỗ trợ mà còn là biểu tượng cho tầm nhìn hiện đại hóa nền hành chính công.

Theo thông tin chính thức từ VTV, Tổng cục Thuế đã chính thức triển khai trợ lý ảo thông minh vào ngày 21/11/2024 tại Cục Thuế Hà Nội. Dự án này đánh dấu bước ngoặt trong việc ứng dụng công nghệ AI vào công tác quản lý thuế tại Việt Nam.

Điểm đặc biệt của hệ thống là khả năng học hỏi liên tục từ tương tác người dùng, giúp nâng cao độ chính xác theo thời gian. Với kho dữ liệu đồ sộ gồm hơn 12.000 nội dung chuyên ngành thuế, trợ lý ảo sẵn sàng phục vụ hàng triệu người nộp thuế tại Thủ đô.

Trợ lý AI mang lại lợi ích kép:

• Đối với người nộp thuế: Tiếp cận thông tin nhanh chóng, rõ ràng về quy trình, chính sách thuế và cách kê khai
• Đối với cơ quan thuế: Giảm tải công việc hành chính, tối ưu nguồn lực, nâng cao hiệu quả phục vụ

Mô hình này thể hiện rõ tinh thần “lấy người dân làm trung tâm” trong chiến lược chuyển đổi số quốc gia, mang đến trải nghiệm thuận tiện và minh bạch hơn cho người dân.

Hình ảnh: Giao diện trợ lý ảo hỗ trợ người nộp thuế tại Việt Nam

4.2. Bức tranh toàn cảnh về trợ lý AI cho ngành thuế trên thế giới

Trên phạm vi toàn cầu, nhiều quốc gia đã đi tiên phong trong việc triển khai các hệ thống AI tiên tiến cho ngành thuế. Theo nghiên cứu của Cơ quan Thuế Indonesia, mỗi quốc gia có những cách tiếp cận độc đáo phù hợp với bối cảnh địa phương:

• Vương quốc Anh: Hệ thống “Connect” – Siêu phân tích dữ liệu đa nguồn: Cơ quan Thuế và Hải quan Anh (HMRC) vận hành hệ thống AI “Connect” với khả năng phân tích dữ liệu từ hơn 30 nguồn khác nhau. Công nghệ này có thể “lần vết” các khoản thu nhập chưa khai báo một cách hiệu quả, giúp chính phủ thu hồi hàng tỷ bảng Anh từ các khoản thuế thất thoát.
• Hoa Kỳ: Machine Learning – Vũ khí chống gian lận thuế: Sở Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) ứng dụng các thuật toán machine learning tiên tiến để phát hiện hai vấn đề nghiêm trọng: hành vi trộm danh tính và gian lận hoàn thuế. Hệ thống này đã giúp ngăn chặn hàng tỷ đô la thiệt hại cho ngân sách liên bang, đồng thời bảo vệ người nộp thuế khỏi các hành vi lừa đảo.
• Singapore: Phân tích dự đoán – Tiên phong tại châu Á: Singapore áp dụng phân tích dự đoán (predictive analytics) để nhận diện sớm các trường hợp có nguy cơ không tuân thủ thuế. Đặc biệt, chính phủ Singapore còn phát triển các công cụ số dựa trên AI để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ quản lý thuế hiệu quả, thể hiện cách tiếp cận cân bằng giữa giám sát và hỗ trợ.
• Úc: Trợ lý ảo – Nâng tầm trải nghiệm người nộp thuế: Cơ quan Thuế Úc (ATO) triển khai trợ lý ảo thông minh xử lý hàng triệu truy vấn từ người nộp thuế. Giải pháp này không chỉ giảm tải áp lực cho đội ngũ hỗ trợ truyền thống mà còn mang đến trải nghiệm nhất quán và chuyên nghiệp hơn cho người dân Úc.

Những ứng dụng tiên tiến này minh chứng cho tiềm năng to lớn của AI trong việc:

• Tăng cường giám sát: Phát hiện gian lận thuế
• Tối ưu hóa quy trình: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ
• Nâng cao tuân thủ: Cải thiện tỷ lệ kê khai đúng hạn
• Cá nhân hóa dịch vụ: Đưa dịch vụ thuế đến gần dân hơn

5. Tương lai của trợ lý AI cho ngành thuế 

Theo báo cáo chuyên sâu từ Thomson Reuters, trợ lý AI đang định hình lại bức tranh nhân sự và dịch vụ trong lĩnh vực thuế một cách toàn diện:

AI không đơn thuần là công cụ tự động hóa, mà đang tạo ra sự chuyển dịch mạnh mẽ trong cách thức vận hành của toàn bộ hệ sinh thái thuế.

Cụ thể, chúng ta sẽ chứng kiến những xu hướng chuyển đổi sau:

• Sự xuất hiện của vai trò mới: Chuyên gia dữ liệu thuế, cố vấn chiến lược AI, và nhiều vị trí liên ngành mới sẽ ra đời
• Chuyển dịch kỹ năng: Nhu cầu về phân tích, tư duy phản biện và giao tiếp chuyên sâu sẽ gia tăng, thay vì các kỹ năng xử lý thủ tục đơn thuần
• Thay đổi mô hình định giá: Dịch vụ thuế sẽ dần chuyển từ tính phí theo giờ sang mô hình linh hoạt hơn như định giá dựa trên giá trị (value-based pricing)

Về phía người nộp thuế, trải nghiệm sẽ được cải thiện đáng kể thông qua:

• Phản hồi tức thời: Giảm thời gian chờ đợi
• Giải thích dễ hiểu: Đơn giản hóa ngôn ngữ chuyên môn
• Phân tích sâu hơn: Cá nhân hóa tư vấn thuế
• Tiếp cận đa kênh: Linh hoạt theo nhu cầu người dùng
  

Tuy nhiên, khảo sát từ các chuyên gia cũng chỉ ra những mối quan ngại cần được giải quyết:

Với tiềm năng vượt trội trong việc tăng hiệu suất, hỗ trợ ra quyết định và nâng tầm dịch vụ công, trợ lý AI ngành thuế đang dần trở thành chìa khóa chiến lược để xây dựng hệ thống thuế hiện đại, minh bạch và thực sự lấy người dân làm trung tâm.