Trong thế kỷ 21 hiện nay, thương mại điện tử đã trở thành một phần không thể thiếu của cơ sở hạ tầng kinh doanh toàn cầu. Từ việc mua sắm hàng hóa đến cung cấp dịch vụ, mô hình này đã thay đổi cách chúng ta tiếp cận và thực hiện giao dịch kinh doanh. Với sự phát triển của công nghệ và internet, thương mại điện tử không chỉ là một cách để mua và bán hàng, mà còn là một cơ hội để tạo ra các mô hình kinh doanh mới và tối ưu hóa trải nghiệm của khách hàng. 

Hãy cùng Asiasoft khám phá sâu hơn về thế giới đang biến đổi nhanh chóng của thương mại điện tử và những ảnh hưởng mạnh mẽ mà nó mang lại.

1. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử là gì?

Mô hình kinh doanh thương mại điện tử là cách tổ chức và thực hiện các hoạt động kinh doanh trực tuyến, bao gồm việc bán hàng, cung cấp dịch vụ, và giao tiếp với khách hàng thông qua internet. Mô hình này có thể bao gồm các phương thức như bán hàng trực tuyến trên các trang web, sử dụng các nền tảng thị trường trực tuyến, hoặc triển khai các mô hình kinh doanh đặc biệt như mô hình thuê hàng trực tuyến hoặc dropshipping. Mục tiêu của mô hình kinh doanh thương mại điện tử thường là tối ưu hóa trải nghiệm mua sắm của khách hàng, tăng cường doanh số bán hàng và tạo ra lợi nhuận.

2. 6 loại hình thương mại điện tử cơ bản hiện nay

2.1. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử: Doanh nghiệp tới người tiêu dùng (B2C)

Đúng như tên gọi, doanh nghiệp tới người tiêu dùng (B2C) là khi một công ty tiếp thị sản phẩm hoặc dịch vụ của mình trực tiếp tới người dùng cuối. Đây là hình thức thương mại được biết đến rộng rãi nhất. Bạn hoàn thành giao dịch B2C mỗi khi bạn mua thực phẩm từ cửa hàng tạp hóa, ăn tối ở nhà hàng, xem phim ở rạp và cắt tóc. Bạn là người dùng cuối của các sản phẩm và dịch vụ mà các công ty này bán.

Có năm loại hình khác nhau của mô hình kinh doanh B2C thương mại điện tử:

• Thương mại điện tử DTC (Direct-to-Consumer): Đây là nơi các nhà sản xuất duy trì toàn quyền kiểm soát chiến lược thương mại điện tử để bán trực tiếp cho người tiêu dùng mà không cần qua nhà bán lẻ hay nhà phân phối trung gian.
• Các trung gian trực tuyến: Cung cấp nền tảng để người bán và người tiêu dùng gặp nhau và thu lợi nhuận từ mỗi giao dịch.
• Mô hình dựa trên quảng cáo: Cung cấp thông tin miễn phí và kiếm tiền từ việc hiển thị quảng cáo trên trang web.
• Các trang web dựa trên cộng đồng: Kiếm tiền từ việc nhắm mục tiêu quảng cáo đến người dùng dựa trên nhân khẩu học và vị trí của họ. Ví dụ như Facebook.
• Mô hình tính phí: Cung cấp thông tin hoặc giải trí cho người tiêu dùng với một khoản phí, chẳng hạn như Netflix hoặc các tờ báo đăng ký thuê bao.

Trong những năm gần đây, doanh số bán hàng B2C trực tuyến đã tăng lên. Do đó, nhiều nhà bán lẻ truyền thống đã kết hợp các kênh kỹ thuật số để tiếp cận người tiêu dùng tại nơi họ mua sắm.

Cách tiếp cận kết hợp này là khi các công ty có cả sự hiện diện truyền thống và nền tảng mua sắm trực tuyến. Nhiều công ty tích hợp các phương pháp này với chiến lược Thương mại điện tử đa kênh để cải thiện trải nghiệm của khách hàng. Ví dụ: nhiều công ty hiện cho phép bạn đặt mua sản phẩm trực tuyến và nhận hàng tại một trong các cửa hàng địa phương của họ. Nhiều công ty cũng cho phép khách hàng trả lại sản phẩm họ đã mua trực tuyến tại các cửa hàng địa phương để đảm bảo hoàn tiền hoặc đổi hàng nhanh chóng và dễ dàng.

2.2. Mô hình doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B)

Đúng như tên gọi, doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) là khi một công ty tiếp thị sản phẩm hoặc dịch vụ của mình trực tiếp cho các doanh nghiệp khác. Thương mại điện tử B2B có thể được chia thành hai phương pháp, dọc và ngang.

• Phương pháp dọc (Vertical Approach): Các doanh nghiệp định hướng theo chiều dọc bán cho khách hàng trong một ngành cụ thể. Ví dụ, một công ty có thể cung cấp các giải pháp công nghệ thông tin dành cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực y tế.
• Phương pháp ngang (Horizontal Approach): Với cách tiếp cận theo chiều ngang, bạn đang bán hàng cho khách hàng thuộc nhiều ngành. Ví dụ, một công ty cung cấp dịch vụ vận chuyển có thể phục vụ các doanh nghiệp trong nhiều ngành khác nhau như bán lẻ, sản xuất và dịch vụ.

Cả hai phương pháp đều có ưu và nhược điểm riêng, chẳng hạn như chuyên môn về ngành và độ sâu thị trường (theo chiều dọc) so với độ bao phủ và đa dạng hóa thị trường rộng khắp (theo chiều ngang). Chiến lược B2B của bạn sẽ phụ thuộc vào sản phẩm và khách hàng của bạn, vì vậy hãy cân nhắc chúng một cách cẩn thận.

Trong quá khứ, các doanh nghiệp B2B thường phụ thuộc vào các kênh truyền thống như đại lý bán hàng. Tuy nhiên, ngày nay, người mua B2B đã trở nên am hiểu công nghệ và mong đợi sự thuận tiện, linh hoạt và cá nhân hóa trong trải nghiệm mua hàng. Do đó, các thương hiệu B2B ngày càng tập trung vào thương mại điện tử để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Công nghệ thương mại kỹ thuật số B2B đang phát triển mạnh mẽ, và dự đoán của Gartner cho thấy sự chuyển đổi này sẽ tiếp tục gia tăng, với dự đoán rằng “đến năm 2025, 75% nhà sản xuất B2B sẽ bán trực tiếp cho khách hàng của họ thông qua thương mại kỹ thuật số”.

2.3. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử: Doanh nghiệp với chính phủ (B2G)

Tại Việt Nam, mô hình doanh nghiệp với chính phủ (B2G) cũng có sự phát triển. Các doanh nghiệp thường tiếp cận và tiếp thị sản phẩm và dịch vụ của mình trực tiếp cho các cơ quan chính phủ ở mọi cấp bậc, từ cấp quốc gia, tỉnh thành đến cấp địa phương.

Một số ví dụ về mối quan hệ B2G ở Việt Nam có thể bao gồm:

• Các công ty xây dựng cung cấp dịch vụ xây dựng cho các cơ quan chính phủ để xây dựng hạ tầng công cộng như đường sá, cầu cống, trường học, bệnh viện, vv.
• Các công ty công nghệ cung cấp các giải pháp phần mềm hoặc phần cứng cho các cơ quan chính phủ để cải thiện hiệu quả quản lý và dịch vụ công.
• Các nhà sản xuất cung cấp các sản phẩm và dịch vụ như vật liệu xây dựng, thiết bị y tế, vật liệu vệ sinh, vv cho các cơ quan chính phủ sử dụng trong các dự án công cộng.

Trong thực tế ở Việt Nam, việc làm việc với các cơ quan chính phủ thường đòi hỏi sự linh hoạt và hiểu biết về quy trình, quy định của hệ thống hành chính. Các giao dịch kinh doanh B2G thường diễn ra thông qua các hợp đồng, đề xuất dự án, và các quy trình đấu thầu chính thức. Đối với các doanh nghiệp muốn tham gia vào thị trường B2G ở Việt Nam, việc hiểu rõ về quy định pháp lý và quy trình kinh doanh với cơ quan chính phủ là rất quan trọng.

2.4. Mô hình doanh nghiệp với doanh nghiệp tới người tiêu dùng (B2B2C)

Trong Thương mại điện tử B2B2C, một doanh nghiệp bán sản phẩm, dịch vụ hoặc hàng hóa cho một công ty khác, và sau đó công ty này sẽ bán cho người tiêu dùng cuối cùng. Mô hình này thường bao gồm ba tác nhân chính: doanh nghiệp thứ nhất (kinh doanh xuất xứ sản phẩm), trung gian, và người dùng cuối hoặc người tiêu dùng.

Một ví dụ cụ thể về thỏa thuận B2B2C có thể là khi một nhà phân phối bán buôn bán hàng hóa cho các cửa hàng bán lẻ, và sau đó các cửa hàng bán lẻ này bán hàng hóa cho người tiêu dùng. Trong trường hợp này, nhà phân phối là doanh nghiệp B2B, các cửa hàng bán lẻ là trung gian, và người tiêu dùng là người dùng cuối cùng của sản phẩm.

Có nhiều cách khác nhau mà mô hình B2B2C có thể được sử dụng trong Thương mại điện tử. Ví dụ, một công ty có thể hợp tác với một công ty khác để quảng cáo sản phẩm và dịch vụ của mình, và đối tác sẽ nhận được một khoản hoa hồng cho mỗi lần bán hàng.

Ưu điểm chính của mô hình kinh doanh B2B2C đối với các công ty Thương mại điện tử là thu hút được khách hàng mới. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các công ty Thương mại điện tử mới cần một cách để phát triển cơ sở khách hàng của họ một cách nhanh chóng và hiệu quả. Bằng cách sử dụng mô hình này, họ có thể tiếp cận ngay lập tức với khách hàng mà họ không thể tiếp cận trực tiếp thông qua các kênh tiếp thị truyền thống.

2.5. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử: Người tiêu dùng với doanh nghiệp (C2B)

Trong Thương mại điện tử C2B (Consumer to Business) tại Việt Nam, người tiêu dùng trở thành nhà cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ và bán trực tiếp cho các doanh nghiệp. 

Trong mô hình này, người tiêu dùng chia sẻ sản phẩm hoặc dịch vụ mà họ cung cấp và doanh nghiệp sau đó mua sản phẩm hoặc dịch vụ đó từ người tiêu dùng.

Ví dụ:

• Upwork: Upwork là một ví dụ phổ biến về thương mại điện tử C2B. Đây là một nền tảng làm việc tự do kết nối trực tiếp các doanh nghiệp với các cá nhân có kỹ năng như nhà phát triển phần mềm, nhà thiết kế đồ họa, nhà viết nội dung, vv. Các doanh nghiệp có thể đăng các dự án và các cá nhân sẽ đấu giá hoặc đưa ra giá cả cho các dự án đó.
• Upfluence hoặc GRIN: Đây là các nền tảng tiếp thị có ảnh hưởng khác, nơi các doanh nghiệp kết nối với các cá nhân (người ảnh hưởng) có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội. Các cá nhân này sau đó đưa ra các dịch vụ tiếp thị để giúp doanh nghiệp mở rộng phạm vi tiếp cận và tăng hiển thị thương hiệu thông qua quảng cáo trên mạng xã hội của họ.

Trong cả hai ví dụ này, người tiêu dùng trở thành nhà cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ và các doanh nghiệp mua sản phẩm hoặc dịch vụ đó trực tiếp từ họ, tạo nên một mô hình thương mại mới và hiệu quả.

2.6. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử: Người tiêu dùng đến người tiêu dùng (C2C)

Mô hình thương mại điện tử người tiêu dùng với người tiêu dùng (C2C) tại Việt Nam là khi người tiêu dùng bán hàng hoặc dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng khác thông qua các nền tảng thương mại điện tử của bên thứ ba. 

Trong mô hình này, cá nhân bán hàng hoặc dịch vụ trực tiếp cho cá nhân khác thông qua các trang web hoặc thị trường trực tuyến. Các thị trường thương mại điện tử C2C hỗ trợ các giao dịch giữa người mua và người bán, thường bằng cách cung cấp các công cụ thanh toán an toàn và hệ thống đánh giá phản hồi để tăng tính minh bạch và tin cậy.

Ví dụ:

• Facebook Marketplace: Facebook Marketplace là một nền tảng thương mại điện tử C2C phổ biến tại Việt Nam. Trên Facebook Marketplace, người dùng có thể đăng thông tin về sản phẩm cũng như tìm kiếm các sản phẩm từ các người bán khác trong cộng đồng. Các giao dịch thường được thực hiện thông qua hệ thống tin nhắn của Facebook và được đảm bảo bằng hệ thống đánh giá của người dùng.
• Shopee: Mặc dù Shopee là một nền tảng thương mại điện tử chính thức, nhưng nó cũng cung cấp cho người dùng cơ hội bán hàng dựa trên mô hình C2C. Người dùng có thể tạo các sản phẩm để bán và tương tác trực tiếp với nhau thông qua nền tảng này.

Các thị trường thương mại điện tử C2C tại Việt Nam giúp cho các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ có thể tiếp cận thị trường một cách dễ dàng hơn, mà không cần phải đầu tư vào việc duy trì một cửa hàng trực tuyến riêng của họ.

3. Ưu điểm và nhược điểm của thương mại điện tử

3.1. Ưu điểm

Ưu điểm chính của thương mại điện tử là khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu mà không nhất thiết phải đầu tư tài chính lớn. Giới hạn của loại hình thương mại này không được xác định về mặt địa lý, cho phép người tiêu dùng đưa ra lựa chọn toàn cầu, có được thông tin cần thiết và so sánh các ưu đãi từ tất cả các nhà cung cấp tiềm năng, bất kể vị trí của họ.

Bằng cách cho phép tương tác trực tiếp với người tiêu dùng cuối cùng, thương mại điện tử rút ngắn chuỗi phân phối sản phẩm, thậm chí đôi khi loại bỏ nó hoàn toàn. Bằng cách này, một kênh trực tiếp giữa nhà sản xuất hoặc nhà cung cấp dịch vụ và người dùng cuối sẽ được tạo ra, cho phép họ cung cấp các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với sở thích cá nhân của thị trường mục tiêu.

Thương mại điện tử cho phép các nhà cung cấp gần gũi hơn với khách hàng, giúp tăng năng suất và khả năng cạnh tranh cho các công ty; kết quả là người tiêu dùng được hưởng lợi nhờ sự cải thiện về chất lượng dịch vụ, mang lại khoảng cách gần hơn cũng như hỗ trợ trước và sau bán hàng hiệu quả hơn. Với những hình thức thương mại điện tử mới này, người tiêu dùng giờ đây có các cửa hàng ảo mở cửa 24 giờ một ngày.

Giảm chi phí là một lợi thế rất quan trọng khác thường gắn liền với thương mại điện tử. Một quy trình kinh doanh cụ thể càng tầm thường thì khả năng thành công của nó càng cao, dẫn đến giảm đáng kể chi phí giao dịch và tất nhiên là cả giá tính cho khách hàng.

3.2. Nhược điểm

Những nhược điểm chính liên quan đến thương mại điện tử là:

• Phụ thuộc nhiều vào công nghệ thông tin và truyền thông (ICT)
• Thiếu luật pháp điều chỉnh đầy đủ các hoạt động thương mại điện tử mới, cả trong nước và quốc tế
• Văn hóa thị trường không thích thương mại điện tử (khách hàng không thể chạm vào hoặc dùng thử sản phẩm)
• Người dùng mất quyền riêng tư, mất bản sắc văn hóa và kinh tế của các khu vực và quốc gia
• Sự mất an toàn trong việc thực hiện các giao dịch kinh doanh trực tuyến

Kết luận 

Tóm lại, thương mại điện tử là cách tổ chức và thực hiện các hoạt động kinh doanh trực tuyến thông qua internet. Có nhiều loại hình thương mại điện tử như B2C, B2B, B2G, B2B2C, C2B và C2C, mỗi loại đều có ưu điểm và nhược điểm riêng. Mặc dù thương mại điện tử mang lại nhiều lợi ích như tiếp cận thị trường toàn cầu và tương tác gần gũi hơn với khách hàng, nhưng cũng đối mặt với những thách thức như phụ thuộc vào công nghệ, vấn đề pháp lý và an ninh thông tin. Để thành công trong môi trường thương mại điện tử ngày nay, tổ chức cần hiểu và quản lý cẩn thận cả ưu và nhược điểm của nó.